Whisky, welke soorten zijn er eigenlijk?

Single Malt whisky

Single malt whisky is een malt afkomstig van 1 distilleerderij, die niet is gemengd met whisky van andere distilleerderijen. Een Single malt wordt dus wél gemengd met andere vaten van dezelfde distilleerderij. Een single malt wordt uitsluitend gestookt van gemout gerst en gedistilleerd in koperen ketels.
Onder andere door omgevingsfactoren zoals water, gerst en turf is aan de smaak van de single malt vaak al te herkennen in welk gebied deze is gemaakt.

Maar naast de omgevingsfactoren beïnvloeden ook de verschillen in bereidingswijze en de rijping van de whisky de uiteindelijke smaak. Van vroeger uit lieten veel Schotse distilleerderijen hun whisky rijpen in eerder gebruikte sherryvaten afkomstig uit Spanje. Deze werden voorheen namelijk in grote hoeveelheden door het Verenigd Koninkrijk geïmporteerd. Maar tegenwoordig worden er ook steeds vaker bourbonvaten uit de Verenigde Staten gebruikt, omdat de vanilline en tannine in het Amerikaanse eikenhout de Schotse whisky extra karakter geven. En er wordt ook steeds meer geëxperimenteerd met andere vaten, waarin bijvoorbeeld eerder port of rum is opgeslagen.

Single Grain whisky.

Ietwat verwarren, maar het betreft hier geen Grain-whisky maar een malt whisky, waarvan de gerst van één type is en van één en dezelfde locatie komt.

Single Cask whisky

Deze wordt gebotteld vanuit één-en-hetzelfde whiskyvat en wordt op het etiket van de fles vermeld als ‘single cask’ of ‘single barrel’. De whisky in de fles is dan dus afkomstig is uit één specifiek vat. Single cask releases kunnen ook komen van onafhankelijke bottelarijen. Deze onafhankelijke bottelaars kopen van een distilleerderij één vat van een distilleerderij en bottelen deze in eigen beheer. Hierdoor zijn uitgaven soms al op de markt verkrijgbaar, terwijl de oorspronkelijke distilleerder zelf nog moet bottelen.

Vintage malt

Deze variant op malt whisky is de meer exclusieve, waarbij het jaartal van distillatie op de fles wordt vermeld. Vintage malt wordt in kleine hoeveelheden op de markt gebracht. Naast het jaar van distillatie moet ook het jaar van botteling op het etiket zijn vermeld. Zo kan worden bepaald hoe oud de whisky is, want eenmaal in de fles ontwikkelt deze zich niet verder.

Met ‘Malt whisky’, werd oorspronkelijk Schotse whisky bedoeld, maar vandaag de dag zijn single malts uit diverse delen van de wereld verkrijgbaar. Japan maakt sinds de jaren 20 van de vorige eeuw malt en inmiddels wordt ook in Canada, Brazilië, India, Nieuw Zeeland, delen van Azië en in vrijwel alle Europese landen malt gemaakt. Zo hebben we in Nederland Fryske Hinder, waarvan de 5 jaar oude single malt binnenkort te proeven is in ons Whiskyabonnement en Millstone (lees hier meer over Millstone)

Blended whisky

Elke blended whisky is een mix van een of meer single malts en een of meer single grain whisky’s.

De eerste blended whisky’s werden in 1853 gemaakt door Andrew Usher, een whiskyhandelaar uit Edinburgh. Vaak wordt zijn Old Vatted Glenlivet geduid als zijn eerste blend. Blenden werd mogelijk gemaakt door de uitvinding van Aeneas Coffey; het ‘continu-distilleren’. Door een wetswijziging, die blenden mogelijk maakte vóór er belasting over de drank was afgedragen. Ook hielp de Druifluis mee, die de Franse wijngaarden grotendeels verwoestte, waardoor de Franse Cognacproductie in 1875 volledig instortte.
Sinds die tijd is de populariteit van de blends gigantisch toegenomen. Blended whisky is veruit de grootste categorie binnen de whisky en kan uit tientallen verschillende whisky’s zijn samengesteld.

Blended whisky bestaat meestal voor 40% uit malt (gemoute gerst) en 60% uit grain (niet gemout graan).  Door te blenden wordt whisky geproduceerd, die constant is van kwaliteit en smaak. Een blend is wel vaak minder uitgesproken dan die van een single malt whisky. Sommige whiskydrinkers hebben een voorkeur voor de lichtere blends, in plaats van de sterk wisselende en sterk(er) smakende single malt whisky’s en Ierse whisky. Doordat malt whisky’s worden geblend met grain whisky’s is de prijs meestal ook lager. In ‘Deluxe blends’ wordt meer single malt gebruikt. Bij ‘Premium blends’ bestaat de blend uit whisky’s die minimaal 12 jaar oud zijn.

Voor de meesterblenders is in de wereld van het distilleren een bijzondere taak weggelegd. Zij zijn verantwoordelijk voor de keuze van de whisky’s voor een blend.

Grain Whisky

Grain whisky is eenvoudiger te maken dan een malt whisky en wordt meer industrieel geproduceerd met behulp van een distilleerkolom. Doorgaans wordt grain whisky gedistilleerd uit een mengsel van gemoute gerst en andere ongemoute granen, zoals tarwe of mais. Hierdoor is de smaak vlakker en minder uitgesproken en wordt het meestal gebruikt voor bijmenging in blended whisky’s, maar een kleine hoeveelheid wordt na het rijpen in eiken vaten gebotteld en verkocht als grain whisky.

Ierse whiskey (waarom dit nu opeens met een ‘e’ is gespeld lees je hier

De eeuwige discussie tussen Ieren en Schotten over wie nu eigenlijk de whisky heeft uitgevonden is niet zo lang geleden beslecht. Inmiddels is wetenschappelijk bewezen dat de Ieren de whisky hebben uitgevonden en hebben meegebracht naar Schotland. Hierop volgend beweren de Schotten nu dat dit dan wel zo mag zijn, maar dat zij het procédé daarna hebben verbeterd en de whisky hebben gemaakt tot wat hij nu is.

Er is ook echt een wezenlijk verschil tussen Ierse en Schotse whisky. Waar Schotse single malt whisky wordt gemaakt van uitsluitend gemoute gerst, wordt Ierse whiskey gemaakt van zowel gemoute als ongemoute gerst in een pure pot-still. De whiskey is vol van smaak en in het Victoriaanse tijdperk werd er in Ierland vrijwel geen andere whiskey gemaakt. Tegenwoordig is Midleton de enige die nog pure pot still stookt. Daarnaast worden in Ierland ook de single malt whiskeys, grain whiskeys en blended whiskeys gemaakt.

Het belangrijkste verschil tussen Schotse en Ierse whisky’s is dat Ierse whiskey geen rooksmaak heeft. Dit komt omdat deze niet boven turf wordt geëest (een onderdeel van het moutingsproces) en omdat de whiskey 3 keer wordt gedistilleerd in plaats van 2 keer. Voor Ierse whiskey worden granen als tarwe, haver en rogge (rye) gebruikt. Een uitzondering op de gebruikelijke Ierse whiskey is echter Connemara. Deze Peated Malt whiskey wordt wél gemaakt van gerst en op de Schotse wijze slechts 2 maal gedistilleerd. Daarbij wordt wél turf gebruikt, zodat er een rooksmaak (peat = turf) ontstaat. Deze Ier heeft dan ook een zeer Schots karakter.

Bourbon whiskey

De naam van deze whiskey is afkomstig van Bourbon County in Kentucky en vernoemd naar het Franse koningshuis Bourbon. Het distilleren is waarschijnlijk begonnen toen Schotse, Ierse en Duitse kolonisten hier tegen het eind van de 18e eeuw aankwamen. Straight Bourbon is afkomstig uit de Verenigde Staten en om Bourbon te mogen heten moet er zeker 51% mais zijn gebruikt. Meestal zit er zelfs 70% tot 90% mais in de bourbon, naast gerstemout, tarwe en/of rogge. Bourbon wordt 2 keer gedistilleerd, eerst in een “Beer Still” en daarna in een “Doubler”. Het distillaat mag de 80% alcohol niet overschrijden en moet worden verdund tot 62.5% of minder, voordat het op vat gaat. De whiskey moet zeker 2 jaar rijpen in nieuwe, van binnen geblakerde witte eikenhouten vaten. De meeste whiskyliefhebbers halen hun neus op voor, maar toch zitten wel degelijk zeer knappe whiskey’s tussen!

Tennessee Whiskey

Ook Tennessee whiskey moet 51% mais bevatten, maar mag geen bourbon genoemd worden, omdat het voor het rijpen door een 3 meter dikke laag van suiker-esdoorn-houtskool wordt gefilterd. Hierbij druppelt de whiskey meteen na het distilleren heel langzaam door de houtskool, waardoor de whiskey een bijzonder en uniek karakter krijgt.  Jack Daniels is zo’n Tennessee Whisky en noemt dit procedé “Charcoal Mellowing” genoemd.

Amerikaanse Rye Whiskey

Vandaag de dag zie je deze whiskey nog maar relatief weinig, maar de geschiedenis van Rye whiskey gaat waarschijnlijk terug tot de 16e eeuw en is eigenlijk de originele Amerikaanse whiskey die gemaakt wordt van tenminste 51% rogge. Andere ingrediënten zijn meestal mais en gemoute gerst. De ontwikkeling is voor een groot deel te danken aan Schotse en Ierse kolonisten, die in Amerika eenvoudiger rogge konden telen dan gerst. Er is een tijd geweest dat er in Amerika meer rye whiskey werd gedronken dan bourbon, maar de drank is de drooglegging nooit helemaal te boven gekomen.

Corn Whiskey

Corn whiskey wordt gedistilleerd uit een gegiste mash – het mengsel van mout en water- van minimaal 80% mais op een alcohol percentage van minder dan 80% .Het is de enige Amerikaanse whiskey die niet hoeft te rijpen in nieuwe, geblakerde eiken vaten en er is ook geen minimale rijpingsduur voorgeschreven. De whiskey wordt vaak nieuw en glashelder verkocht en, als het al wordt gerijpt, dan is dat hooguit een paar maanden.

 Canadese whisky

Met uitzondering van de Single Malt Glen Breton zijn alle Canadese whisky’s blends. De whisky wordt gemaakt in distilleerkolommen, waarbij elke distilleerderij een hele reeks van soorten produceert. Elke blend bevat tussen de 15 en 50 verschillende whisky’s. Net als in Schotland moet de drank ten minste 3 jaar rijpen, hoewel veel 6 tot 8 jaar blijven liggen. Canadese whisky is duidelijk geïnspireerd op Schotse blends. Hoewel op bijna eenzelfde manier geproduceerd, zijn Canadese whisky’s vaak lichter, zoeter en fruitiger dan Scotch Whisky. Anders dan in Amerika zijn er in Canada geen voorschriften voor de receptuur. De whisky wordt gemaakt van rogge, gerst, tarwe of mais basis whisky wordt is licht en redelijk neutraal van karakter en wordt. Bijzonder is dat het bij het maken van Canadese whisky toegestaan is om tot 9,09% andere dranksoorten toe te voegen om de gewenste smaak te verkrijgen. Dit kan van alles zijn zoals sherry of fruitwijn.

Japanse whisky

Tegenwoordig, nauwelijks 80 jaar na de geboorte van de allereerste Japanse whisky, staan Japanse distilleerders wereldwijd bekend om de kwaliteit en elegantie van hun whisky’s.

De Japanse manier van stoken is gebaseerd  op diepgaande wetenschappelijke kennis van de productiemethoden, waarbij tot in detail het hele proces, van het water tot en met de zijn onderzocht. Japanse whisky lijkt qua stijl erg op Schotse whisky, maar er is een groot verschil. In Japan gebruiken distilleerders voor blends en single malts eigenlijk nooit whisky van andere distilleerderijen, alleen van hun eigen distilleerderij. Schotse whiskyproducenten gebruiken voor hun blends meestal een mengsel van single malt en grain whisky van verschillende distilleerderijen. De Japanse distilleerders hebben dus een veel beperktere keuze aan whisky dan hun Schotse tegenhangers. Om dit te compenseren produceren ze zelf meerdere typen whisky. Het graan wordt overigens grotendeels geïmporteerd.

Europese Whisky

Als gevolg van de wereldwijd groeiende vraag naar Whisky, heeft de afgelopen jaren een aantal kleinschalige Europese distilleerderijen de activiteiten uitgebreid met het maken van whisky. In het noorden van Europa betreft dit veelal uitbreiding van bestaande bierbrouwerijen en in het zuiden worden ketels, die werden gebruikt voor het stoken van Cognac, ingezet voor de whiskyproductie.

Aziatische / Australaziatische whisky

Deze whisky’s zijn vaak moeilijk te vinden buiten de regio van herkomst (Australië en Nieuw Zeeland), daar de producenten zich vooral richten op de thuismarkt. India is bijvoorbeeld ’s werelds grootste whiskygebruiker. Bovendien mag veel whisky die in Azië is gestookt geen whisky worden genoemd in de Europese Unie, omdat deze niet voldoet aan de gestelde eisen.