Whisky Termen en Jargon

Al die termen en jargon over whisky, maar wat betenkt het nou allemaal? Hieronder vind je een complete lijst met veelvoorkomende termen die gebruikt worden in de wondere wereld van Whisky.

Whisky Woorden en betekenis

Van A tot Z, of nouja, van Angel's Share tot Wort, we leggen het je allemaal uit, op alfabetische volgorde.

ABV 

De afkorting voor Alcoholpercentage – de term die wordt gebruikt om het alcoholgehalte in sterke drank aan te duiden.

Angel's share

Dit is de naam voor de alcohol die verdampt uit een vat terwijl de whisky rijpt in een magazijn. In Schotland en Ierland is dit ongeveer 2% van de inhoud van elk vat per jaar, hoewel dit percentage hoger is in andere landen met warmere klimaten.

Blended whisky

Een whisky gemaakt door verschillende single malt whisky's en graanwhisky's te mengen om de gewenste smaak en kenmerken te creëren. Deze whisky's kunnen afkomstig zijn van verschillende distilleerderijen en van verschillende leeftijden zijn.

Campbeltown

De eens bruisende Schotse whiskyproducerende regio die nu slechts enkele distilleerderijen herbergt. Het ligt op een landtong genaamd het Campbeltown-schiereiland aan de westkust van Schotland.

Cask strength 

De sterkte van whisky zoals deze uit het vat komt. Het wordt niet verder verdund voor het bottelen en de sterkte kan variëren tussen 40% en 65% ABV, afhankelijk van de leeftijd. Hoe jonger een whisky is, hoe hoger doorgaans het ABV zal zijn.

Cask 

Het houten vat dat wordt gebruikt om de whisky te laten rijpen. Deze worden traditioneel gemaakt van eikenhout. De meest gebruikte soorten eiken zijn Amerikaans, Europees of Japans.

Charring 

Het proces van het verbranden van de binnenkant van een vat. Dit maakt de binnenkant van het vat zwart en versnelt het vrijkomen van natuurlijke verbindingen in het hout zodra het vat is gevuld met drank. De mate van schroeien kan worden gecontroleerd om de hoeveelheid smaakstoffen die tijdens de rijping van het hout naar de whisky overgaan, te beheersen.

Chill filtration 

Het proces waarbij natuurlijke stoffen die whisky troebel maken wanneer deze koud is of verdund is met water, worden verwijderd vóór het bottelen. De whisky wordt gekoeld, de natuurlijke stoffen stollen en worden vervolgens verwijderd door ze door een reeks metalen zeven te laten lopen.

Column still

Een grote industriële destilleerketel die continu, gemechaniseerde destillatie mogelijk maakt. Kolomketels worden voornamelijk gebruikt bij de productie van graanwhisky en zijn modern en kosteneffectief. Ze kunnen ook een Coffeyketel, continue ketel of patentketel worden genoemd.

Condensation

Het proces waarbij de alcohol dampen veranderen in vloeibare spiritus, met behulp van koelapparatuur die deel uitmaakt van de destilleerketel.

Cooper

Een zeer bekwame persoon die de vaten maakt voor het rijpen van whisky door de duigen van hout perfect aan elkaar te vergrendelen om een waterdichte container te creëren. Deze kunst wordt kuipen genoemd en vindt plaats in een gebouw dat een kuiperij wordt genoemd.

Distillation 

Het proces van het omzetten van de mild alcoholische was in een sterk alcoholische drank. De was wordt verwarmd in een destilleerketel en de alcohol dampen verdampen en stijgen op in de nek van de ketel en reizen langs de lyne arm, waar ze worden gecondenseerd om weer vloeibaar te worden.

Draff 

Het residu van het moutproces. Het bestaat uit gersthulzen en andere delen van het graan die vervolgens worden verzameld, gedroogd en samengeperst tot pellets en verkocht als diervoeder.

Dram 

De traditionele Schotse naam voor een glas whisky.

Drum malting

Deze moderne methode wordt gebruikt om gemoute gerst te produceren in de meeste mouterijen. De gerst wordt in een grote trommel geplaatst en met water doordrenkt. Het wordt dan gedurende een aantal dagen regelmatig omgedraaid totdat de gerst begint te ontkiemen en 'mout' wordt.

Fermentation 

Het proces van het omzetten van suiker in alcohol. In de whiskyproductie wordt een suikerhoudende vloeistof genaamd wort in een container genaamd een washback geplaatst en wordt er gist aan toegevoegd. Dit start de fermentatie en na een paar dagen is alle suiker omgezet in alcohol en wordt het 'wash' genoemd. De vloeistof heeft een sterkte van tussen de 5-8% ABV.

Floor malting

Een traditionele methode om gemoute gerst te produceren die nog maar in zeer weinig distilleerderijen wordt toegepast. De gerst wordt in water geweekt en vervolgens ongeveer een week op een houten vloer gelegd totdat de ontkieming begint plaats te vinden. Dit is zeer arbeidsintensief omdat de gerst regelmatig met de hand moet worden omgedraaid om gelijkmatige ontkieming te garanderen.

Grist 

Gemoute gerst die is vermalen tot een poeder, zodat deze aan water kan worden toegevoegd om mash te worden en de natuurlijke suikers aanwezig zullen oplossen.

Highlands 

De Schotse whiskyproducerende regio, die het grote geografische gebied bestrijkt van net ten noorden van Glasgow en Edinburgh tot aan de verre noordkust. Deze regio omvat het subgebied Speyside, dat ongeveer ligt tussen de steden Inverness en Aberdeen.

Islands

De Schotse whiskyregio die alle whisky omvat die op een eiland wordt geproduceerd. De meeste van deze eilanden liggen voor de westkust van Schotland, plus de Orkney-eilanden ten noorden van de verre noordkust. De meeste staan bekend om hun rokerige smaak, omdat turf traditioneel de enige brandstof was.

Islay

Het meest beroemde van de Schotse eilanden voor whiskyproductie. De whisky's van Islay staan bekend om hun rokerige, rokerige kwaliteiten en het eiland herbergt acht whiskydistilleerderijen - meer dan elk ander eiland.

Kiln

De grote ruimte waarin gemoute gerst wordt verwarmd om het ontkiemingsproces te stoppen en vocht te verwijderen zodat de gerst klaar is om te malen. Traditioneel werden deze gestookt met turf, maar tegenwoordig worden de meeste gestookt met kolen of olie. Een aantal distilleerderijen op het eiland gebruikt nog steeds turf om hun traditionele rokerige smaakkenmerken te geven.

Lowlands

De Schotse whiskyproducerende regio die het Central Belt tussen de grote steden Glasgow en Edinburgh en overal ten zuiden daarvan omvat. Ooit een traditionele krachtpatserregio, nu blijven er slechts een paar distilleerderijen over.

Lyne arm

Het deel van een destilleerketel waar de geestdampen worden getransporteerd om weer te worden gecondenseerd tot een vloeibare geest. Deze arm is meestal horizontaal of dicht bij horizontaal, hoewel sommige distilleerderijen afwijkende vormen of steilere hoeken hebben voor de arm, waardoor wat vloeibare geest terug in de ketel kan stromen om opnieuw te worden gedistilleerd.

Malt

Gerstekorrels die het moutproces hebben doorlopen (zie Malting hieronder).

Malting

Het proces waarbij het zetmeel in gerst wordt omgezet in suiker, die op zijn beurt kan worden omgezet in alcohol tijdens fermentatie. Mouten wordt bereikt door de gerstekorrels in warm water te weken en ze vervolgens te laten ontkiemen, wat het aanwezige zetmeel in natuurlijke suikers verandert. Dit vindt plaats in een trommel of op een moutvloer. De gemoute gerst wordt vervolgens gedroogd en vermalen, waarbij de resulterende stof grist wordt genoemd.

Mash tun

Een grote tank of vat gemaakt van gietijzer, roestvrij staal of hout, waarin het maischen plaatsvindt. De maischkuip wordt gevuld met een mengsel van grist en warm water, en de oplosbare suikers in de grist lossen op om een suikerige oplossing te vormen. Deze wordt vervolgens door de geperforeerde bodem van de maischkuip geleid om naar de washbacktank te gaan om te fermenteren.

Mashing

Het proces waarbij grist aan warm water wordt toegevoegd en de natuurlijke suikers worden opgelost om een suikerige oplossing te vormen. Dit vindt plaats in een grote tank die een maischkuip wordt genoemd. De oplossing wordt vervolgens wort genoemd en wordt naar een washbacktank geleid om fermentatie mogelijk te maken. Eventuele graanhulzen en ander residu worden aangeduid als draff en worden verzameld, gedroogd en tot diervoeder gevormd.

Master blender

De persoon die voor een bedrijf of distilleerderij werkt en wetenschappelijk whisky's van verschillende leeftijden of oorsprong selecteert en mengt om het gewenste uiteindelijke smaakprofiel van de whisky te creëren.

Maturation

De tijd die nodig is voor de whisky om de optimale hoeveelheid karakter te verkrijgen uit het houten vat waarin het wordt bewaard. De whisky haalt in de loop van de tijd natuurlijke oliën en stoffen uit het hout en het vat trekt ook lucht aan uit de omgeving, omdat hout een poreus materiaal is.

Milling

Het proces waarbij de gedroogde gemoute gerstekorrels worden vermalen tot grist.

Neck

Het gedeelte van een destilleerketel tussen de pot aan de onderkant en de lyne arm aan de bovenkant. De breedte en hoogte van de nek regelen de hoeveelheid en het type alcohol dampen die naar de top mogen om te worden gecondenseerd tot een vloeibare geest.

Pagoda

Het piramidevormige dak dat ventilatie biedt vanuit de ketel waarin de gemoute gerst wordt gedroogd. Bedacht door architect Charles Doig, die inspiratie haalde uit de al eeuwenlang gebruikte ontwerpen in de Japanse architectuur.

Peat

Een laag aarde die onder de bovengrond ligt en bestaat uit grassen, planten, boomwortels en mossen die gedurende duizenden jaren zijn samengeperst. Het is een zeer dichte substantie die, wanneer gedroogd, wordt gebruikt als brandstof. De turf brandt met een zeer constante, hoge temperatuur met dikke zure blauwe rook. In de whisky-industrie wordt turf gebruikt om gemoute gerst te drogen, waarbij de dikke rook in de korrels wordt opgenomen en de smaak door het hele whiskyproductieproces wordt gedragen.

Pot still

Een stijl van ketel die het meest wordt gebruikt bij de productie van single malt whisky. Ze zijn gemaakt van koper vanwege de uitstekende geleidende eigenschappen en bestaan uit de pot aan de basis (waar de alcoholische was wordt verwarmd), de nek (waar de alcohol dampen omhoog stijgen) en de lyne arm/condensor (waar de dampen beginnen terug te keren naar de vloeibare vorm).

PPM

De afkorting van Parts Per Million - de wetenschappelijke meting om de hoeveelheid fenolen in een whisky aan te geven, die zijn geabsorbeerd uit het verbranden van turf.

Purifier

Een apparaat dat is aangesloten op de lyne arm en dat zwaardere alcohol dampen condenseert die niet nuttig zijn in het whiskyproductieproces. Het leidt de vloeistoffen terug naar de basis, waar ze verdere distillatie ondergaan.

Quaich

Een traditionele Schotse whiskydrinkbeker die bestaat uit een kom met aan beide zijden een korte verticale handgreep. Ze worden geassocieerd met vriendschap en oude Keltische verhalen zeggen dat als je een drankje deelt uit een quaich met iemand, je voor altijd vrienden zult zijn.

Reflux

De naam die wordt gegeven aan het hercondenseren van alcohol die vervolgens terug in de ketel loopt en opnieuw wordt gedistilleerd. De hoeveelheid reflux wordt bepaald door de vorm en grootte van de ketel en de hoek waaronder de lyne arm is ingesteld.

Saladin box

Een oude methode om gerst te mouten, vernoemd naar de uitvinder Charles Saladin. De box is een grote geautomatiseerde trog met een geperforeerde vloer waar lucht doorheen wordt geblazen. Het ontkiemingsproces van de gerst wordt in de Saladin-box gecontroleerd door de luchtstroom en temperatuur tussen de korrels te regelen.

Shell and tube condenser

Een koperen buis die de lyne arm van een ketel omringt. Koud water wordt door de buis geleid en dit proces koelt de alcohol dampen af en condenseert ze tot vloeibare geest. Het is het meest voorkomende type condensor dat tegenwoordig in distilleerderijen wordt gebruikt.

Single malt

Whisky die volledig bestaat uit 100% gemoute gerst en afkomstig is van slechts één enkele distilleerderijlocatie. Ze bevatten over het algemeen whisky's van enigszins verschillende leeftijden uit verschillende vaten binnen het magazijn van de distilleerderij. Deze worden vervolgens samengevoegd in een grotere container om het gewenste consistente smaakprofiel vast te stellen. De leeftijd die op de fles staat, is de jongste leeftijd van een van de opgenomen whisky's.

Speyside

De grootste Schotse whiskyproducerende regio in termen van het aantal distilleerderijen. Ongeveer 40 van de meer dan 90 Schotse distilleerderijen zijn actief in dit gebied. Het gebied strekt zich ongeveer uit tussen de steden Inverness en Aberdeen en is vernoemd naar de beroemde rivier de Spey die erdoorheen stroomt.

Spirit safe

Een koperen frame met glazen wanden dat aan de spirit still is bevestigd. Het wordt gebruikt om de geest te analyseren wanneer deze de ketel verlaat. Bij wet mag de operator geen contact maken met de geest en daarom is de spirit safe op slot met een douane- en accijnsambtenaar die de sleutel bewaart.

Spirit still

De tweede en meestal kleinste van een paar ketels. De 'low wines' uit de wasketel worden opnieuw gedistilleerd in de spirit ketel - dit verhoogt het alcoholgehalte tot tussen de 64-69% ABV en zuivert de alcohol van ongewenste onzuiverheden. Alleen het middelste deel van deze destillatie wordt verzameld voor rijping. Dit gedeelte wordt de cut genoemd.

Vatted malt

Een whisky die bestaat uit twee of meer single malts die worden vermengd. In tegenstelling tot een geblende whisky bevatten vatted malts geen graanwhisky en alleen single malts. Deze kunnen afkomstig zijn van dezelfde of verschillende distilleerderijen en van verschillende leeftijden zijn.

Warehouse

Het gebied waar whisky wordt opgeslagen tijdens de rijping ervan. Er zijn twee hoofdtypen. De eerste is het dunnage- of traditionele magazijn met aarden vloeren en stenen muren waar vaten niet meer dan drie hoog worden gestapeld. Het andere is het gerijpte magazijn, een moderne faciliteit met temperatuur- en vochtigheidsregeling en waar vaten tot wel 12 hoog kunnen worden gestapeld.

Wash still

Meestal opereren ketels in paren en de wasketel is de eerste en meestal de grootste van de twee. De gefermenteerde was wordt verwarmd en de alcohol dampen verdampen en worden vervolgens gekoeld en omgevormd tot een vloeistof door een condensor. De resulterende vloeistof heeft een alcoholgehalte van 20-22% ABV en wordt de low wines genoemd. Deze gaan dan naar de spirit ketel.

Washback

Een grote diepe kuip of vat waarin het fermentatieproces plaatsvindt in een distilleerderij. Traditioneel gemaakt van hout, tegenwoordig zijn ze meestal gemaakt van roestvrij staal.

Worm tub

Een ouder type apparaat dat wordt gebruikt om alcohol dampen terug te koelen naar een vloeibare geest. De wormtub is verbonden met de lyne arm van een ketel en bestaat uit een lange spiraalvormige koperen buis die ondergedompeld is in een houten vat gevuld met koud water. Het vat bevindt zich meestal buiten en werd traditioneel gevuld met regenwater. Minder dan 10 distilleerderijen in Schotland hebben dit systeem nog in bedrijf. De meeste andere gebruiken shell and tube-condensors.

Wort

Een warme en suikerige oplossing die de oplosbare suikers uit de gemoute gerst bevat, opgelost in warm water. Wort is de vloeistof die wordt gebruikt voor het fermentatieproces, waarbij de suikers worden omgezet in alcohol.